150 jaar ... Johan Wagenaar
Johan WAGENAAR (1862-1941) heeft als componist, muziekpedagoog, dirigent en organist veel betekend voor het Nederlandse muziekleven. Hij was jarenlang directeur van de Toonkunstmuziekschool in Utrecht en dirigeerde de Toonkunstkoren in Utrecht, Arnhem, Leiden en Den Haag. In 1888 volgde hij Richard Hol op als organist van de Domkerk in Utrecht. Zijn orgelconcerten in de Domkerk waren vermaard om zijn Bachvertolkingen, maar ook zijn improvisatiekunst werd geroemd. In 1919 werd Johan Wagenaar aangesteld als directeur van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, een functie die hij tot 1937 bekleedde. Wagenaar droeg het muziekonderwijs een warm hart toe en hij stond dan ook bekend als een toegewijd leraar. Tot zijn leerlingen behoren o.a. Peter van Anrooy, Willem Pijper, Alexander Voormolen, Léon Orthel, Hans Brandts Buys, Johannes Röntgen en Jacob van Domselaer.
Als componist nam Johan Wagenaar in het Nederlandse muziekleven aan het begin van de 20e eeuw een vooraanstaande plaats in. Zijn muzikale oeuvre is bijzonder veelzijdig en omvat liederen, kamermuziek, koorwerken, orgelwerken, symfonische werken, cantates en opera’s. Van zijn orkestwerken worden met name de ouvertures Cyrano de Bergerac (1905) en De getemde feeks (1909) nog veelvuldig gespeeld. De ouvertures zijn tot op de dag van vandaag geliefd vanwege de sprankelende stijl en de kleurrijke orkestratie. Zijn collega Alphons Diepenbrock was zeer onder de indruk van de ouverture Cyrano de Bergerac en deed de volgende uitspraak: “Met deze ouverture telt Wagenaar mee onder de acht of tien werkelijke componisten die Europa op dit ogenblik bezit”.
Dankzij het Radio Filharmonisch Orkest is de ouverture Cyrano de Bergerac ook tot ver buiten de landsgrenzen bekend geworden; op 9 oktober 2009 speelde het Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Jaap van Zweden deze ouverture als openingswerk tijdens het Sun Festival te Singapore (een première voor Singapore!). De vroegste uitvoering die we konden traceren dateert van 15 augustus 1925 door het orkest van de Hilversumsche Draadloze Omroep o.l.v. Georg Schneevoigt. De eerste na-oorlogse uitvoering stamt van 2 december 1945. Albert van Raalte stond destijds voor het Radio Philharmonisch Orkest.
Ook het Radio Symfonie Orkest heeft zich ingezet om het werk van Johan Wagenaar aan een groot publiek bekend te maken. Opnames van het Radio Symfonie Orkest o.l.v. Eri Klas zijn te vinden op de CD Johan Wagenaar : Orchestral works (Etcetera Records 2008).
Ook vermeldenswaard is een opname uit 1982 van het NOS Omroepkoor o.l.v. Peter Serpenti (verschenen op lp) van de humoristische cantate De schipbreuk (1889) met medewerking van pianiste Nelly Wagenaar (dochter van de componist).
LINKS:
• Een overzicht van composities van Johan Wagenaar in de MB-collectie
• Een overzicht van boeken over Johan Wagenaar in de MB-collectie
• Muziekschatten van Johan Wagenaar (online bladmuziek)
• Zoek naar opnamen van Johan Wagenaars composities door omroepensembles in de MCO-discografie.
• Het Johan Wagenaar-archief in het Nederlands Muziek Instituut.
• Beluister composities van Johan Wagenaar in het Concerthuis van Radio 4.
Laatste aanpassing op donderdag 1 november 2012
